Khoảng thời gian (1967-1972), khi đang làm khoa trưởng Y Khoa Đại Học Huế, tôi tổ chức các Lễ Tốt Nghiệp: Bác Sĩ tân khoa mặc quốc phục Việt Nam. Thật là một hình ảnh đáng ghi nhớ: nam nữ tân khoa Bác Sĩ uy nghi trong quốc phục truyền thống, dơ tay tuyên thệ giữa mùi trầm hương tỏa ngát thính đường. Trong giới y khoa không ai dám công khai phản đối, còn dư luận bên ngoài đều hưởng ứng. Khách mời đến dự lễ, đa số khăn áo chỉnh tề kể cả ông Tỉnh Trưởng Thừa Thiên Huế. Báo chí ca ngợi, coi như một cuộc cách mạng văn hóa giáo dục.

Vì sao tôi cổ xúy việc mặc quốc phục? Trước đây tôi cũng đã từng thích diện Âu phục, theo thói quen và cũng xuất phát từ lòng hâm mộ văn minh khoa học Âu Mỹ. Nhưng sau 4 năm du học tại Mỹ, tôi nhận rõ thế giới là một cộng đồng rộng lớn, trong cộng đồng ấy mỗi dân tộc điều cần giữ gìn và phát huy vẻ đẹp văn hóa của riêng mình, để khỏi tan chảy trong một thế giới càng ngày càng phẳng hơn. Người Việt với ngàn năm Văn Hiến có văn hóa riêng, y phục riêng, hà cớ gì phải khoác lên người những bộ complet (cà vạt, veston), trông rất ngô nghê kém cỏi bên cạnh Tây Mỹ cao to, da trắng mắt xanh như thể ta nhìn các cô sơn nữ vận áo dài phụ nữ Saigon thì đâu còn cái duyên dáng của xiêm y đồi núi “Khi nàng về để suối tương tư…”  Từ ấy, trong hoàn cảnh không tiện mặc áo dài tôi mặc chiếc áo cánh (Bắc), áo ngũ thân vạt ngắn (Trung) hay áo bà ba (Nam), chiếc áo mà mặc vào tôi cảm thấy tự hào, cảm thấy mình là mình, không mất gốc.

Trở về Việt Nam, tôi tận dụng mọi cơ hội để vận động phục hồi quốc phục. Tuy vậy, do cái quan niệm “ khăn đóng áo dài” là cổ hủ, là bất tiện đã từ lâu bám rễ vào tâm trí của nhiều người, nên đã lâu rồi phần lớn trong công chúng  đã mặc định áo dài là dành cho nữ giới. Biết bao lần ta ngợi ca vẻ đẹp của áo dài Việt, xem đó là hình ảnh của quê hương đất nước, của văn hóa dân tộc… nhưng các đấng tu mi nam tử vẫn thờ ơ đứng ngoài. Ô hay, cái sứ mệnh giữ gìn quốc hồn quốc túy đã được giao cho riêng nữ giới từ lúc nào vậy nhỉ? Tôi vẫn thường nghĩ vậy mà nhiều lần trăn trở trong lòng!

Nhưng thật vui mừng, đến nay điều tôi ước mơ dường như đã từng bước thành sự thực! Trong thời gian gần đây phong trào Phục Hưng Quốc Phục ÁO DÀI  khởi đầu từ Huế, lan tỏa ra Hà Nội rồi vào đến TP.HCM. Mới tuần vừa qua (đầu tháng ba 2023) hơn 3 ngàn dân Sài Gòn, cả nam lẫn nữ,  đã hưởng ứng lời kêu gọi của ông Phó Chủ Tịch UBND TP.HCM, xuống đường diễu hành cực kỳ khí thế với những chiếc áo dài tuyệt đẹp.

Ôi, nhưng dù sao, đấy cũng chỉ mới là những dịp đặc biệt, những ngày lễ hội.

Lão già này có ba điều ước:

1/ Thứ nhất, mong sao UBND các tỉnh các thành phố khuyến khích cho các trường học, các cơ quan mặc Áo Dài  ngày thường đi học, đi làm, hay ít ra trong lễ Chào Cờ đầu tuần như Sở Văn Hóa Thể Thao Thừa Thiên Huế.

Đầu năm nay, khi đến thăm trường tiểu học Quang Trung Huế, tôi thật sự xúc động khi thấy các em bé trai gái ngoan ngoãn dễ thương trong những bộ quốc phục tí hon. Nhìn các em xinh đẹp như bầy tiên đồng vui đùa dưới mái trường mang tên vị anh hùng dân tộc Quang Trung Nguyễn Huệ, tôi bất giác cảm thấy lo buồn khi hiện nay rất nhiều phụ huynh đua nhau cho con vào học những trường mẫu giáo, tiểu học mang danh quốc tế (Mỹ, Úc, Pháp, Đức ,v.v..) thì làm sao các em nhỏ Việt Nam biết được Luân Lý, Lịch Sử, Địa Dư, Văn Chương, Văn Hóa VN.

2/ Bởi vậy, tôi cũng mong ước sinh viên Việt Nam trong lễ Tốt Nghiệp Đại Học từ bỏ bộ Áo Mũ Đại Học Âu Mỹ (Toge/Robe) như hiện nay và mặc Quốc Phục VN như Đại Học Y Khoa Huế cách đây hơn 1/2 thế kỷ.

3/ Niềm ước mong cuối cùng:

Trong khi các Đại Sứ VN mặc Quốc Phục đến trình Ủy Nhiệm Thư với các Nữ Hoàng Anh Quốc, Quốc Vương Bhutan, Tổng Thống Nepal thì những vị đó cũng mặc Quốc Phục của xứ họ ra tiếp mình.

Tôi xin kính cẩn lưu ý Nhà Nước cũng nên mặc Quốc Phục khi tiếp Sứ Thần nước bạn hay khi đi công du thăm Lãnh Đạo các nước thân hữu  để họ tôn trọng VN có Ngàn Năm Văn Hiến.

Nếu các vị Đại Biểu Quốc Hội như ông Dương Trung Quốc hay ông Phan Thanh Bình, Chủ Nhiệm UB Văn Hóa Quốc Hội, mặc Quốc Phục khi đi họp để làm gương cho Nhân Dân thì thật tuyệt vời!